www.modernizm.fora.pl

Wysłany: Pią 17:50, 02 Mar 2012

Miasto: Warszawa
Nazwa/funkcja budynku: dworzec PKP 'Stadion'
Ulica: nieznana
Architek/-ci: Arseniusz Romanowicz
Data powstania: 1958

Jest to jeden z dwóch najbardziej modernistycznych z i tak najbardziej modernistycznych budynków jakie mają w Warszawie. Z okazji tego, że wkrótce zostanie oddany do ponownego użytku po remoncie, postanowiłem mu urządzić wątek. Natchnął mnie też do tego ten piękny felieton p. Dariusza Bartoszewicza, ze zdjęciami p. Alberta Zawady. Zapewne za parę miesięcy stanie sie dostępny tylko za opłatą, więc go tu wkleję - zarowno dla potomności, jak i dla zilustrowania formy i zmian dworca "PKP STadion".

Podkreślenia w tekście moje

Czy to sen? Budynek stacji Warszawa Stadion wygląda, jakby właśnie czekał na otwarcie w 1958 r. Ale zaraz, nie ma Stadionu Dziesięciolecia. Jest za to Narodowy. Coś się nie zgadza. I gdzie bazar? Sprawdźmy

Jeszcze dwa lata temu był tu Trzeci Świat, raczej peryferia małej mieściny niż metropolia. Budynek stacji PKP obrastał w szpetne budy, stragany, reklamy. Do tego od frontu straszył zatopiony w straganach dworzec PKS. Wszystko było krzywe i zardzewiałe. Aż trudno uwierzyć, że przewoźnicy mogli traktować podróżnych z taką pogardą.

Dziś hala kasowa znów, tak jak kiedyś, ma całą boczną i tylną elewację z luksferów. Jest jasno i przestronnie. Szklany dom jak z marzeń Żeromskiego w ogóle się nie zestarzał.

Nad głową wydyma się biały "żagiel" z betonu - dach łupinowy, który prowadzi w stronę tunelu pod torami.

Otwarcie stacji - w marcu.

Budynek był w czasie kończącego się właśnie remontu traktowany jak zabytek, choć nie jest w rejestrze. Udało się uratować architekturę, którą brak prawdziwego gospodarza, dziki handel i chaos reklam doprowadziły niemal do stanu agonalnego.

Fala na dachu
Dworzec Warszawa Stadion jest częścią obsługującej ruch podwarszawski kolejowej linii średnicowej. Projekty stacji powstały w Biurze Projektów Budownictwa Kolejowego kierowanym przez Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Stacja Stadion jest najstarsza - została otwarta 13 grudnia 1958 r. Pozostałe: Zawiszy (dziś Ochota), Śródmieście i Skarpa (dziś Powiśle) zaczęły działać jesienią 1963 r.

Niezwykłą, ekspresyjną formę ich dachów łupinowych z żelbetu Arseniusz Romanowicz tłumaczył tak: "Autorzy uznali to za słuszną drogę do rytmicznego akcentowania w statycznej zabudowie miasta mało widocznej, ale silnie pulsującej rzeki komunikacyjnej".

Szwajcarski krytyk Werner Huber w swoim przewodniku architektonicznym po Warszawie poświecił stacjom cały rozdział "Perły na torach". Przypomniało to Muzeum Sztuki Nowoczesnej, przygotowując w 2010 r. "Wystawę średnicową".

- Te dachy są lekkie jak z papieru, jak namioty. Zwiewne dworce. Czasami zestawiane z tzw. stylem brukselskim - pawilonami z wystawy światowej, która odbyła się tam w 1958 r. Tam, na Zachodzie czy w USA, były zaawansowane technologie, np. ściany osłonowe ze szkła wykonywane przemysłowo. A u nas wszystko ręczna robota, stalowa listwa, nitowanie, lampy wykonywane w warsztacie ślusarskim, takie zimnowojenne podrabianie przemysłu przez rzemiosło - zwraca uwagę na unikatowość naszych dworców kurator "Wystawy średnicowej" Tomasz Fudala.

Bryła Dworca Stadion była najspokojniejsza - na pierwszy rzut oka to pudełko, zwykły prostopadłościan. Ale to tylko pozór, bo z okien zwalniającego przed stacją pociągu widać coś jeszcze - dach. Tworzy go siedem łukowych sklepień, rytmiczne fale. Pulsuje rzeka komunikacyjna, a z nią architektura.

Wielki powrót luksferów
Umierający Dworzec Stadion uratowało Euro 2012. Przed mistrzostwami kolej wyremontowała budynek, zainwestowała w urządzenie nowoczesnych peronów, poprawia standard linii średnicowej.

Dziś cała elewacja frontowa wyremontowanej stacji to nowa, wielka ściana ze szkła z cienkimi ramkami ślusarki kiedyś stalowej, teraz aluminiowej.

Warto zwrócić uwagę na pieczołowicie wyremontowany neon z napisem "Stadion". (bedzie na zdjeciu niżej, dop. mój)

- Kiedy wszedłem do środka przed remontem, nie potrafiłem odgadnąć, co tu było kiedyś, jak to wszystko wyglądało. W budynku Dworca Stadion działało wielu podnajmujących, każdy wstawił swój kawałek zabudowy i zamalował ją w inny sposób - wspomina architekt Michał Błaszczyk z pracowni PPMB. To jego firma projektowa z wykonawczą ZAB-BUD właśnie zakończyła inwestycję.

By wiedzieć, co usunąć z tego chaosu, jak dotrzeć do warstw zaprojektowanych w latach 50., architekt zaczął szukać oryginalnych planów, rysunków i zdjęć.

- Na szczęście mój kolega architekt Hubert Trammer robi doktorat z linii średnicowej. Miał zgromadzony bogaty materiał. Zrozumiałem, jak ładny był ten budynek. Wystarczyło go odnowić, przywrócić mu dawne piękno. Moja praca polegała na tym, by zachować jak najwięcej oryginalnych elementów - stwierdza skromnie Michał Błaszczyk. Nad projektem i realizacją czuwał urząd stołecznego konserwatora zabytków.

Pewne elementy czy detale należało odtworzyć. Np. boczna i tylna ściana były murowane, a na zdjęciach sprzed lat wyglądały inaczej. - Zaczęliśmy usuwać cegły. I w murze odkryliśmy resztki po luksferach. Zapewne nie wytrzymały długo, brakowało zbrojenia, dlatego zastąpiły je cegłami. Teraz znów są szklane - mówi architekt.

Dzięki luksferom w środku hali kasowej jest dużo więcej światła. Na ich tle znacznie efektowniej prezentują się schody prowadzące na antresolę do części biurowej. Mają pełne balustrady i poręcze ze stali pomalowanej na czarno. Stopnie wykonane z dobrej jakości lastriko mimo upływu czasu są wciąż w dobrym stanie.

Jutrznia w toalecie
Remont wydobył też rozmaitość faktur, bogactwo materiałów użytych w czasach tużpowojennej biedy. Część muru przy schodach powstała wtedy z łamanego marmuru ze Sławniowa, wypiękniał po remoncie.

Ściany w środku wyglądają jak wymurowane z szarej cegły. - Ale to tylko płytki cementowe o grubości ok. 3 cm. Niektóre były uszkodzone. By uzupełnić braki, na miejscu odlewaliśmy takie same płytki. Firma ZAB-BUD bardzo się starała - chwali architekt.

Fugi między płytkami są czerwone. Jak twierdzi projektant, taki kolor wykonawcy z lat 50. uzyskali zapewne, mieszając cement z pyłem ceglanym. - My uzupełnialiśmy je specjalnymi mieszankami do fugowania w takim samym kolorze - mówi.

Tylna elewacja budynku też jest z luksferów, co osobom pracującym w kasach zapewni dużo dziennego światła.

Także toalety są skąpane w świetle przesączonym przez matowe szkło. W środku panuje bardzo klimatyczny nastrój, to jak jutrznia przy torach.

Całkiem nowy element we wnętrzu to podwieszone kwadratowe panele akustyczne rozmieszczone regularnie pod stropem. Po przeprowadzeniu analiz dźwięku okazały się potrzebne, bo zgodnie ze współczesnymi wymogami i standardami bezpieczeństwa komunikaty głosowe, np. o pożarze, muszą być dobrze zrozumiałe, a pogłos w tak wysokiej hali z betonowym dachem tego nie zapewniał.

tam u góry to chyba te kwadraty

Nowa jest czarna kamienna posadzka. Też czarne są oryginalne małe płytki ceramiczne na parapetach nad grzejnikami.

Wymienione zostały wszystkie instalacje: wodno-kanalizacyjne, systemu ogrzewania, elektryczne i teletechniczne, drzwi, okna. Działa nowy system informacji o kursowaniu pociągów w wersji polskiej i angielskiej, są biało-granatowe wyświetlacze, już takie same na wszystkich dworcach. Jest monitoring z kamerami w środku i na zewnątrz.

Prostotę modernistycznej formy dworca psuje dodana z boku tzw. trafostacja, którą elektrycy nie wiedzieć czemu umieścili w obiekcie a la mały domek z dwuspadowym dachem krytym czerwoną blachodachówką. A przecież powinno stanąć najzwyklejsze techniczne "pudełko", najlepiej z tyłu - za budynkiem.

tu jest za to ten napis "STADION" o którym była mowa wyżej.

Koszt inwestycji w należącym do PKP budynku Warszawa Stadion to 5,1 mln zł.

Perony blisko stadionu

Łącznikiem między budynkiem dworca a szerokim tunelem pod torami, którym dochodzi się na perony, jest swoista "brama triumfalna" - łupina z betonu przypominająca wydęty na wietrze żagiel. To jak podpis autorów - twórców architektury obiektów linii średnicowej z lat 50. i 60. - Mnie kojarzy się raczej z liściem lotosu - mówi Michał Błaszczyk.

Opowiada, że przed remontem w środku było widać ślady po szalunkach z desek. Ale łupina została otynkowana, co przeoczył wojewódzki konserwator zabytków. Tę część remontowała już spółka PKP Polskie Linie Kolejowe

Tunel jest obłożony białymi kafelkami jak na trasie W-Z. Posadzki i schody są wykonane z płyt betonowych z zatopionymi w masie drobnymi żwirkiem, co przypomina kamień naturalny. Na monumentalne perony można się dostać schodami albo przeszkloną windą.

- Najważniejsza zmiana to zadaszenie peronów, stylistyka jest zbieżna z architekturą pobliskiego Stadionu Narodowego. Pełna modernizacja i wyposażenie przystanku w windy i schody ruchome dostosowało go do obsługi osób z ograniczoną możliwością poruszania się - zachwala Sławomira Wierzchowska, dyrektor Centrum Realizacji Inwestycji PKP PLK w Warszawie, która nadzorowała przygotowanie i wykonanie inwestycji.

Boczne ściany peronów zostały zrobione ze szklanych paneli, są nieregularnie czerwone i bezbarwne jak "piksele" plecionki elewacyjnej stadionu.

Zmodernizowano też całe torowisko stacji o długości 2,3 km.

Kontrakt obejmujący tory, perony i tunel realizuje konsorcjum firm Bilfinger Berger Budownictwo i Przedsiębiorstwo "Agat" za ponad 64 mln zł brutto. Całość finansuje budżet państwa. Stacja została wyposażona w monitoring.

Dziś pustka, kiedyś City Stadion

„Kształt stacji dostosowano do liczby podróżnych, zwiększonej w dniach masowych imprez na Stadionie Dziesięciolecia. Stąd duża szerokość peronów i schodów, wielkość hali kasowej, a także zastosowanie na zachodnich krańcach peronów pochylni zamiast zejść” - czytamy w katalogu „Wystawy średnicowej”:

Szkoda, że tłum nie mógł jeszcze przetestować tego, jak po modernizacji zadziała ta kolejowa machina. W czasie wczorajszego meczu Polska - Portugalia stacja i perony były zamknięte, na górze trwają jeszcze kosmetyczne prace wykończeniowe.

Szkoda też, że wciąż nie jest gotowy plac miejski zaplanowany tuż obok stacji, w miejscu po dworcu PKS, a otwarte tereny w stronę Stadionu Narodowego zamiast trawy pokryje tłuczeń, a w czasie Euro - tymczasowe parkingi.

Ale przynajmniej wiemy, jakie miasto będzie w przyszłości powstawać między al. Zieleniecką, nasypem kolejowym, Dworcem Stadion a Stadionem Narodowym. Ma przypominać City Stadion z wizualizacji, czyli koncepcję wyłonioną w konkursie, który w 2008 r. wygrały pracownie JEMS Architekci i Dawos. W tym "mieście", w którym park nazywany "zieloną doliną" łączy stadion z parkiem Skaryszewskim i doliną Wisły są przewidziane: centrum kongresowe, hotel, biura, handel i usługi, hala imprezowa, hale wystawienniczo-targowe (wzdłuż al. Zielenieckiej). Te rozwiązania są już zapisane w uchwalonym i obowiązującym planie zagospodarowania.

Ale na razie nie ma po co wysiadać na pięknym Dworcu Warszawa Stadion. Wokół jest bowiem wielka pustka. I niewiadoma, jak Stadion Narodowy będzie żył po Euro 2012, czy będzie przyciągać tłumy i czym?

tak sie kończy brak cywilizacji w okolicy - błoto, bajzel i gangrena.